ورامین پورتال جامع شهرستان ورامین
اولین نهادی که بلافاصله پس از پیروزی انقلاب اسلامی و جهت حراست از دستاوردهای این نهال نوپا توسط جوانان انقلابی با استفاده از تجربه کمیته اعتصابات و کمیته استقبال از حضرت امام خمینی (ره) شکل گرفت «کمیته انقلاب اسلامی» بود.
در گرماگرم مبارزات علیه رژیم پهلوی و در حالی که تمام دستگاه های نظامی، انتظامی و امنیتی کشور یا سقوط کرده و یا در بحران جدی به سر می بردند و مشکلات مختلفی مانند نا امنی، مشکلات معیشتی ناشی از اعتصابات، رقابت گروه های سیاسی برای قبضه قدرت احتمال کودتای نظامی، اعلام خودمختاری برخی از مناطق کشور و … مردم را آزار می داد، حضرت امام خمینی(رحمه الله علیه) با رسمیت بخشیدن به گروه های مسلح مردمی که در جای جای کشور و به طور خودجوش به حفاظت از انقلابشان اقدام کرده بودند، کمیته انقلاب اسلامی را زیر نظر یکی از شاگردان انقلابی و اخلاقی خویش تشکیل دادند تا به ساماندهی و هدایت این ظرفیت عظیم مردمی پرداخته و از تند روی ها و انحرافاتی که در ابتدای هر انقلاب ناگزیر می نماید جلوگیری کنند.
انتخاب حضرت آیت الله مهدوی کنی به فرماندهی اولین فرزند انقلاب اسلامی به جلسه‌ای بر می گردد که برخی از اعضای شورای انقلاب در مدرسه علوی تشکیل داده بودند و با پیشنهاد شهید مطهری این منصب به آیت الله مهدوی کنی تفویض می شود.
مرحوم مهدوی کنی این جلسه را چنین روایت کرده اند:” نمی دانم اواخر بهمن ماه یا اوایل اسفند بود امام آن وقت در مدرسه علوی تشریف داشتند.این قدر یادم هست که مرحوم شهید بهشتی، شهید باهنر، آقای هاشمی، آیت الله خامنه ای، آیت الله مفتح، آیت الله محلاتی ، آیت الله شاه آبادی و آقای ناطق نوری در آن جلسه حضور داشتند صحبت می کردیم. در باره اوضاع انقلاب، البته این قضیه بعد از بیستم بهمن است. یک وقت دیدیم شهید مطهری سراسیمه آمدند و گفتند آقایان یک مساله خیلی مهم و حیاتی مطرح شده است.کدام یک از شما حاضرید مسئولیت را بپذیرید البته موقتا تا بعد ببینیم چه می شود. گفتیم چه مسئولیتی؟ ایشان گفتند که نهضت ها و دیگران می خواهند نیروهای مسلح را در اختیار آقای لاهوتی بگذارند آقای لاهوتی آدم خوبی است. واقعا هم آدم خوبی بود ولی ساده است. نمی شود ابزارها و سلاح انقلاب را به دست ایشان سپرد. در حالی که آنها هم به دنبالش باشند و استفاده کنند من گفتم من قبول می کنم ولو این که اهل کمیته و سلاح نیستم. من اصلا سلاح به دست نگرفته بودم
این هم از معجزات انقلاب است. در انقلاب اموری واقع شده که اصلا هیچ تناسب ندارند. بنده امام جماعت مسجد بودم. حالا باید فرمانده نیروهای مسلح بشوم منتها به ایشان گفتم: فقط به شرطی که به من کمک کنید.گفتم: خود شما آقای مطهری، آقای مفتح هم بودند باید به من کمک کنید من به تنهایی نمی توانم آقای مطهری قول دادند و گفتند من از فردا می آیم و کمک می کنم به شما تا آن وقتی که نیاز باشد. البته ایشان یک شب یا دو شب بیشتر نیامدند…یک بار ساعت ۱۱ شب من در کمیته بودم. آقای مطهری تلفن زد کاری داشت. گفت: آقای مهدوی الان هم در کمیته ای: ماشاء الله واقعا کار و مسئولیت را خوب انجام می دهی”
در ابتدای تشکیل کمیته مردم هر منطقه به طور خودجوش حول یک روحانی و در مسجد محل جمع شده و کمیته تشکیل داده بودند و اغلب مساجد تهران و برخی از حسینیه ها کمیته داشتند که این آمار در تهران به ۱۵۰۰ کمیته می رسید.
در این میان برخی از خودسری ها و تند روی ها و بعضا نفوذ برخی از عناصر فرصت طلب که به دنبال تصفیه حساب های شخصی بودند موجب برخی بد بینی ها به این نهاد پاک و مردمی شده بود که با ورود آیت الله مهدوی کنی به عرصه، کمیته های تهران به ۱۴ منطقه اصلی و زیر نظر علمای بزرگی چون باقری کنی، مصطفی ملکی، مروارید، الهی، رضی شیرای، سید علی گلپایگانی، شهید مفتح، جلالی خمینی،حقی، عرفانی، خسروشاهی، عمیدزنجانی، علم الهدی، موحدی کرمانی، ایروانی، دشتیانی،غیوری و اراکی در آمد و اولین فرمانده کمیته با ایجاد گزینش و تاکید بر رعایت مسائل شرعی و قانونی توسط فرماندهان و پاسدارن کمیته می کوشد سلامت حرکت این نهاد انقلابی را تضمین کند.
مرحوم مهدوی کنی در این باره چنین می گوید: “کمیته یک نهاد خودجوش مردمی بود. مردم برای حفظ انقلاب سلاح به دست اورده بودند و در هر گوشه ای از مملکت و در هر گوشه ای از شهر به خصوص تهران، کمیته ای برای پاسداری از انقلاب تشکیل داده بودند و خیلی از اینها حساب و کتابی هم از نظر تعداد نیرو، گزینش آموزش انتظامی و نظامی و… نداشتند.اغلب مساجد کمیته داشتند.حتی در حسینیه ها کمیته بود.حتی بعضی مغازه های تهران کمیته بود… بنده گزارش کارهای را خدمت امام می دادم ، در تصمیماتی که گاهی از ایشان اجازه می گرفتیم؛ البته قسمت زیاد ان در شورای انقلاب مطرح می شد ”
در بهمن ۵۷ مساجد بار دیگر به هویت اصلی خویش بازگشته و الهام بخش حرکت دینی و انقلابی مردم شده بودند و روحانیت به عنوان پیش قراولان انقلاب اسلامی از سنگر مساجد به هدایت کمیته های انقلاب اسلامی می پرداختند تا این نظام نوپا از گزند فتنه های داخلی و خارجی مصون بماند.
همان گونه که انقلاب اسلامی محصول رشادت همه ملت ایران از تمام اقشار و اصناف و گروه ها بود کمیته ها نیز با حضور اقشار گوناگون مردم از روحانیان، زندانیان سیاسی،دانشجویان، دانش آموزان، کسبه، کارمندانف کشاورزان ، روشنفکران انقلابی و حتی عناصر مسلمان ارتش و نیروهای انتظامی رژیم گذشته ایجاد شد اما عمده این افراد از اقشار متوسط و پایین جامعه بودند که با فروریختن سلطنت پهلوی و با دمیدن شمیم عدالت اسلامیف فضایی باری تنفس و فعالیت یافته بودند.
چالش ها
حوادث بر شمار ماه های نخست پیروزی انقلاب مانند فعالیت شدید گروهای راست و چپ، اعلام خودمختاری و اشغال برخی پادگان ها توسط برخی قومیت ها،ترورهای سازمان یافته، درگیری های خیابانی، کودتای نوژه ونگاه مخالف دولت موقت به کمیته ها از جمله چالش هایی بودند که کمیته انقلاب اسلامی به عنوان پاسدار انقلاب، در چند سال اول با انها درگیر بود.
دولت موقت به عنوان یکی از اصلی ترین مخالفان کمیته در درون حاکمیت، استقلال کمیته ها از دولت و فرمانبری آنها از روحانیت را علت اصلی تاکید بر انحلال کمیته ها می دانست و این امر نیز ناشی از این دیدگاه مهندس بازرگان بود که مردم پس از وقوع انقلاب باید به خانه هایشان بازگردند. وی در مصاحبه با فالاچی روزنامه نگار ایتالیایی می گوید: در ظاهر دولت مسئول همه کارها و اقدامات است اما در واقع آیت الله خمینی است که همراه با شورای انقلاب،کمیته های انقلابی و پیوندش با توده های مردم مسئولیت اصلی را در اختیار دارد. به دست من چاقویی داده اند ولی چاقویی است که فقط دسته دارد و تیغه را سایرین در دست دارند.
دوره های مدیریتی
کمیته انقلاب اسلامی در دوره کوتاه اما پر برکت عمر خویش، دوره های مدیریتی مختلفی را پشت سر گذاشت.
دوره اول) از ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ تا دی ماه ۱۳۶۱ که حضرت امام آیت الله مهدوی کنی را به فرماندهی این نهاد منصوب کردند و آیت الله باقری کنی نیز قائم مقام کمیته شد. این دوره به لحاظ شرایط خاص امنیتی کشور شرایطی حساس و پر فراز و نشیب بود.
با پایان این دوره بسیاری از علما و روحانیانی که فرماندهان مناطق کمیته در تهران وشهرستان ها بودند از کمیته استعفا دادند.
دوره دوم) از سال ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۳ دوره وزارت کشور حجت الاسلام ناطق نوری که در این دوره با اصرار وزیر کشور و موافقت حضرت امام خمینی (ره)، جهت انجام بهتر امور انتظامی، انتخاب فرماندهی این نهاد به وزیر کشور واگذار شد که وی حجت الاسلام علی فلاحیان را به این سمت گماشت.
دوره سوم) از سال ۱۳۶۳ تا تیر ماه ۱۳۶۵ که دوره وزارت کشور حجت الاسلام ناطق نوری و فرماندهی حجت الاسلام سالک بود.
دوره چهارم)از تیر ۱۳۶۵ تا ۱۳۷۰ در این دوره وزارت کشور بر عهده حجت الاسلام محتشمی پور و فرماندهی کمیته بر عهده حجت السلام سید سراج الدین موسوی و مختار کلانتری بود.
دوره پنجم) در این دوره کوتاه شش ماهه که به ادغام کمیته در نیروی انتظامی انجامید، فرماندهی بر عهده سردار آیت گودرزی بود.
ادغام
هر چند زمزمه های ادغام کمیته، با سایر نهادهای انتظامی(ژاندارمری و شهربانی) از اوایل تشکیل این نهاد به گوش می رسید اما مشکلات متعدد امنیتی باعث می شد این پیشنهاد طالب چندانی نداشته باشد اما با ورود انقلاب اسلامی به دهه ثبات و آرامش و کاهش مشکلات امنیتی و پایان جنگ تحمیلی، برخی از مسئولان مجددا پیشنهاد ادغام سه نهاد انتظامی را مطرح کردند.
به باور ایشان با این ادغام نیروهای بازمانده از رژیم سابق در شهربانی و ژاندارمری با فرهنگ انقلابی و ولایی کمیته آشنا خواند شد و پاسداران کمیته نیز نظم و دیسیپلین نظامی را از ایشان فراخواهند گرفت. در مقابل برخی از جمله پاسداران و فرماندهان کمیته بر این اعتقاد بودند که این ادغام در واقع الحاق کمیته به دو نهاد نامبرده است و کارایی این نهاد آماده به کار انقلابی را از بین خواهد برد تا جایی که برخی از نیروهای کمیته طرح ادغام را پروژه ای خارجی قلمداد می کردند.
آیت الله علم الهدی در این مورد چنین می گوید: “مخالفان می گفتند: گمیته نیرویی انقلابی است ، نیرویی است با بافت انقلابی… این نیروهای انقلابی در عرصه انتظامات کشور لازم است و اگر این نیروها را در ادغام از بین ببریم، شهربانی و ژاندارمری درست نمی شود، بلکه کمیته خراب می شود و پس از طرح ادغام نیز عده ای از نیروهای خوب رفتند و در کمیته نماندند، چند نفر انگشت شمار هم که ماندند به خاطر توصیه بزرگان نظام بود…”
نهایتا به پیشنهاد عبدالله نوری وزیر کشور وقت در تاریخ ۱۷/۷/۱۳۶۸هیئت وزیران دولت هاشمی رفسنجانی طرح ادغام به تصویب رسید و در تاریخ ۳۰/۳/۱۳۶۹ به تصویب مجلس شورای اسلامی به ریاست مهدی کروبی رسید و این پایانی بود بر نهاد کمیته”
مقام معظم رهبری نیز در دیدار با پاسداران کمیته فرمودند: این روزها مساله ادغام نیورهای انتظامی مطرح است.من هم نوشتم که ادغام را قانونی بدانید. البته من در جزئیات دخالت نکردم…دابم این نیست و بنا ندارم که در جزئیات دخالت کنم و بگویم چارت را به این شکل کنید… پاسدار هستید،پاسدار بمانید و خواهید ماند.
به قلم سید علی هاشمی
