از:سمنان
به:تهران
تاریخ:۱۷/۳/۴۲
طبق اطلاع،مالکین و مخالفین،روز گذشته در دهات و قراء اطراف ورامین و پیشوا فعالیت نمودهاند.مردمی را که در تکایا و مجالس سوگواری مشغول عزاداری بودهاند، تحریک و به عنوان ابراز همدردی از آقای خمینی و آشوبگران به تهران اعزام دارند.
——————
خرداد را همچون ماههای دیگر به تقویم درآوردهاند و ایام و لحظات خطیر و تاریخساز آن،همچون دیگر ایام و لحظات،صفحه یا سطری از یک دفتر را به خود اختصاص دادهاند اما گویا تاریخ در این سطر و صفحه عریض میشود،وسعت مییابد،عمیق و ژرف میشود و اوج میگیرد.
خرداد شهر امام است،شهر فیضیه و حوزه است،شهر امام و فقاهت است،شهر خون و قیام،شهر گلوله و سینههای لبریز از ایمان و خشم و صلابت است.شهر فریاد و خروش و مردانگی است.خرداد شهر شهیدان است،شهر طلایهداران انقلاب اسلامی است،شهر مقلدین عاشق و شهر مؤمنان به جان آمده از خشم و ستم جائران است.
خرداد،شهر شهادت است،شهر نماز،شهر وضوی خون،شهر قیام،شهر اللّه اکبر، شهر عبادت و بندگی مخلصانه است.
خرداد،شهر امر به معروف و نهی از منکر است،شهر نهیب امام بر دشمنان است، شهر منبر و فیضیه و شهر بیداری و حرکت است.
خرداد،شهر خاطرات خونین و مخاطرات فراموش نشدنی است.شهر اختران روشنی است که آسمان یک شب طولانی را به آتش کشیدند و اوراق یک دفتر سیاه شده از ظلم را به یکباره سوختند.
خرداد،شهر ماههای تابان و چراغهای فروزان است،شهر شهابهای سوزنده و ستارههای شکوفاست. خرداد،شهر راههای روشن و نشانههای آشکار است.
و خرداد،شهر خورشید پرنور و عطوفتی است که به این همه روشنی میبخشد.
ساعت شش بعد از ظهر روز سیزدهم خرداد سال ۱۳۴۲،امام خمینی(ره)در مدرسه فیضیه،سخنرانی تاریخی و تکاندهندهای را آغاز نمود و ۲۶ سال بعد در همین روز و در همین بعد از ظهر رسالت الهی خویش را به پایان برد.اگرچه این آغاز و این پایان بروشنی برای ما مشهود و آشکار است امام هنوز فصلها و بخشهای ناگفتهء بسیار در خلال آن نهفته است،
حوادث پانزده خرداد همیشه به اجمال بازگو شدهاند و چهبسا مورخین خودفروخته یا گمراهی که این حوادث را کور و بیجهت قلمداد کردهاند،حال آنکه قهرمانان این روزها خوب میدانستند که با چه داعیهای بیرون آمدهاند.چنانچه تا سالها بعد،از این داعیه باز نگشتند و منصرف نشدند.تا آنکه بالاخره خونهای بناحق ریخته در ۱۵ خرداد را با انقلاب الهی خویش جبران نمودند و بذر قیام خونین پانزده خرداد را در طراوت و باروری درخت انقلاب اسلامی به بار نشاندند.
پانزده خرداد اگرچه سطری از دفتر تاریخ است،اما خود کتابی ناگشوده است. چنانچه تاکنون جز کلیات و سرفصلها از آن خوانده نشده و چهبسا که هنوز نوشته هم نشده است.
انعکاس وقایع نیمه خرداد ۴۲ در اسناد ساواک،جلوههایی مکتوم از این ایام است که بخشهایی از آنرا برگزیدهایم.این گزیده بخش کوچکی از محتویات اسناد بررسی شده را با خود دارد و اسناد بررسی شده،بخش کوچکی از همهء مجموعه است.به این ترتیب چند نمونه را از صدها برگ سند برگزیدهایم که خود نمونهای از دهها هزار برگ سند و تحلیل است.باشد که این اوراق،راهی به عمق کهکشان عظیم خرداد باشد.
تاریخ:۱۳ خرداد ۱۳۴۲
ساعت ۱۷ و ۵۵ دقیقه
آقای خمینی در حالیکه ۱۵۰۰ نفر او را بدرقه مکردند وارد مدرسه فیضیه شد. تاکنون سخنرانی شروع نشده از بلندگو مرتبا اعلام میشود در صورتیکه اشخاص صلوات بیموقع فرستادند،آنهارا با احترام خارج کنید.
تاریخ:۱۵ خرداد ۴۲
صبح امروز بر اثر انتشار خبر بازداشت آقای خمینی تمام مردم کاشان دست به اعتصاب زدند.جمعیت که بالغ بر چندین هزار نفر بودند،با بیل و چوب مسلح بودند و با دادن شعار یا مرگ یا خمینی به شهربانی حمله نمودند.در این موقع قوای انتظامی شروع به تیراندازی نمودند که بالغ بر ۱۰ نفر به سختی مجروح شدند.تعداد کشتهشدگان تا این ساعت در دست نیست.
۹/۴۵- حدود ۵۰۰ نفر ز میدان شاه به طرف میدان مولوی در حرکت بودند و شعار«یا مرگ یا خمینی»سرمیدادند.در خیابان ۵۰ نفر دکانهای خود را بسته به طرف چهار راه عباسی در حرکتند.
۱۰/۱۰- وضع بازار خیلی آشفته است.تمام قسمت بو ذر جمهری،سبزه میدان، خیابان سیروس و خیابان خراسان بسته شده.مردم تظاهرات موضعی تشکیل دادند، شیشههای چند اتومبیل سواری بنز را شکستند.شعارهای آنان:یا مرگ یا خمینی
(بدون ساعت)-سهراه سیروس تا میدان مولوی بین مأمورین زد و خورد شروع شده. تعداد جمعیت بیش از مأمورین است.پلیس قادر به حفظ انتظامات نیست.
۱۰/۱۵- جمعیت فوق العاده زیاد شده از سهراه سیروس تا جلوی وزارت کشور مردم اجتماع دارند.در حدود ۱۰۰ پلیس زخمی شده و چند ماشین پلیس را شکستند،تعداد پلیس خیلی کم است و قادر به حفظ نظم منطقه نیست.
۱۰/۳۰- حدود ۶۰۰ نفر از طبقه جوان و محصل و از جمله بازاری و چند نفر معمم، جلوی بانک بازرگانی نزدیک بازار با قرار دادن چرخهای دستی میوهفروشان،مشغول سنگربندی هستند و مأمورین پلیس در آنجا دیده نمیشود.در این سنگربندی آجر و سنگ همراه دارند.
در بازار وضع کاملا غیر عادی است.جمعیت زیادی در برابر پلیس مقاومت میکنند و به جنگ و گریز پرداختهاند.
۱۰/۴۵- طبق اطلاع در جلوی بازار در اثر تیراندازی چند نفر کشته شده و شدت ازدحام و جمعیت به اندازهای است که تمام خیابان بو ذر جمهری و سرچشمه مسدود شده است.
ساعت ۱۱- عدهء زیادی که اجتماع دارند(در جلوی ناصر خسرو و بازار)مردم را تحریک مینمایند که به طرف ایستگاه رادیو رفته و آنجا را اشغال نمایند.جلوی بازار از…..ریختهاند که ماشین نتواند عبور نماید.
ماشین بنز شرکت واحد در جلوی شمس العمره آتش زده شد.
۱۱/۰۵- تیراندازی در بازار مجددا شروع شد.بازار تماما بسته است.محرکین مردم را به علت بازداشت آیت اللّه خمینی،تشویق به شورش مینمایند.
۱۱/۱۰- سمت شمال دادگستری یک نفر پیراهنی را با خون آغشته کرده،چند نفر را اطراف خود جمع کرده است.جمعیت تدریجا در حال افزایش است و پرچم سیاه دارند. در جلوی بازار تیراندازی ادامه دارد.
۱۱/۱۵- متظاهرین به جلوی ادارهء روزنامه اطلاعات ریخته،پنجره و شیشههای اداره را شکستند و مشغول زد و خورد هستند.
۱۱/۳۰- منطقه بازار تقریبا به صحنهء جنگ تبدیل شده.شایع است در حدود ۶-۵ نفر کشته شدهاند.تلفنها به کلی قطع است.شایع است میخواهند به اداره رادیو حمله کنند.از دروازه دولت به پایین،مسیر اتوبوسها بسته است.
در میدان شوش،خیابان خراسان و خیابان مولوی،جمعیت با چوب و چماق حمله میکنند.
خیابان غیاثی،بیسیم نجف آباد و انتهای شهباز تعطیل عمومی اعلام شده است.
۱۱/۳۰- سر چهارراه گلوبندک جمعیتی جمع شده و شعار یا مرگ یا خمینی میدهند.دو پلیس بهوسیلهء سنگ مجروح و با آمبولانس به بیمارستان اعزام شدند. شیشه ۵ دستگاه ماشینهای پلیس را در مقابل بازار شکستهاند.
شیشههای انتشارات رادیو که شکسته شده بود،بهوسیلهء سنگپرانی از خارج بوده است.
۱۱/۴۰- از تجریش اطلاع میدهند در حدود سیصد نفر جلوی کلانتری تجریش تجمع نموده،قصد دارند به کلانتری حمله نمایند.عدهای هم به طرف خیابان خلیلی در حرکت هستند.
در اثر تیراندازی پلیس،اجتماعکنندگان از اطراف کلانتری متفرق و در نقاط مختلف به حال انتظار ایستادهاند.
(ساعت ندارد)- در حدود سههزار نفر که از دژ آشیب به تجریش آمده بودند،به کلانتری حمله کرده و عدهای پاسبان و شخصی مجروح شدهاند.شایع است که دو نفر به قتل رسیدهاند.در نتیجه بازار تجریش تعطیل گردید.
عدهای از خیابان خلیلی به طرف ساواک شمیران حرکت کردند ولی از حمله به ساواک منصرف گردیدند.
۱۱/۴۵- یک ماشین پلیس و یک موتور سیکلت آتش زده شد.تیرآهن جلوی اتومبیلها میاندازند.پلیس گاز اشکآور استعمال کرد و باز متفرق نشدند. شیشههای یک اتوبوس دوطبقه خرد شد.اوضاع وخیم است.مغازهها بسته است.پلیس قادر به حفظ انتظامات نیست.
دو دستگاه ماشین آتشنشانی را جلوی سبز میدان آتش زدهاند.گاهی مردم به طرف سربازان و مأموران انتظامی حمله کرده و آنهارا به عقب میرانند.بعضا مأمورین پیشروی میکنند ولی وضع کاملا به نفع تظاهرکنندگان است.
بطوریکه شنیده شده جلوی بازار آهنگرها بر اثر حمله مردم چند افسر و پاسبان کشته شدهاند و مأمورین انتظامی در محل دیده نمیشوند.کلانتریها در جلوی بازار مجهز به مسلسل شده و برای عملیات آماده گردیدهاند.
در بازار چند نعش روی دست مردم و مشغول تظاهرات شدید هستند و وسط خیابانها با چرخهای دستی آتش روشن کردهاند.جلوی ادارهء انتشارات و تبلیغات تیراندازی شده و عدهء زیادی برای اشغال ادارهء انتشارات به آن نقطه متوجه شدهاند.
۱۱/۵۵- سرتاسر لالهزار پایین کلیهء درب و پنجرههای سینماها خرد شدهاند.
در چهارراه اسلامبول زدوخورد شدیدی بین قوای انتظامی و متظاهرین در گرفت و متظاهرین فرار کردند.پیلیس نسبت به مردم عادی شدت عمل زیادی به خرج میدهد.
ساعت ۱۲- جمعیت متظاهرین در میدان تجریش،قریب ۲۰۰۰ نفر است.تیراندازی از طرف پلیس شروع شد.
۱۲/۰۵- میدان بهارستان بهکلی بسته شد.پلیس نیز به مردم دستور میدهد در خیابانها کسی توقف نکند و به خانههای خود بروند.
۱۲/۳۰- در خیابان شاهرضا تظاهرات زیاد است.قصد دارند بهطرف سفارت آمریکا بروند.چند کامیون ژاندارم برای جلوگیری از آنها رسید ولی هنوز زدوخورد نشده است.
۱۲/۳۵- جلوی بیمارستان سینا یک کامیون ارتش آتش زده شده است.ضمنا در حدود ۹۰۰ نفر در ضلع شمال شرقی پارک شهر مشغول شعار دادن هستند…
در توپخانه عدهای به تظاهرات پرداخته و با سربازها درگیر شدهاند.
ضمنا در حدود ۵۰۰ نفر از قوام سلطنه و یوسف آباد بهطرف اسلامبول در حرکت هستند.
عدهای از متظاهرین به کلانتری ۱۶ حمله کردند و میگفتند پیشوای دین ما را گرفتهاند.بیاید ما همکاری کنید ولی از کلانتری به آنها تیراندازی گردید.
(ساعت ندارد)- از شهربانی سروان«جوادی»،سرپاسبان«بیطرفان»،از واحد سرباز ستوان«احمد عریضی»،ستوان سوم«لسان اللّه نعمتی»،سربازان وظیفه«عزیز سرافراز»،«عزیز نوکار»،«هوشنگ پادست»،«حسن چاوشی»و«ابراهیم شریفی» مجروح شدهاند و یک جیپ نظامی آتش زده شد.خسارت کم است،حال مجروحین خطرناک نیست.
غیر نظامی ۶ نفر مقتول،۲۴ نفر مجروح شدهاند،فعلا تیراندازی قطع و محاصرهء کلانتری ۳ شکسته شده است.پسر(امام)خمینی در صحن برای جمعیت صحبت و تقاضا کرد که متفرق شوند و ساعت ۵۰:۱۷ دو مرتبه جمع شوند و اگر مأمورین نگذارند، فردا صبح به همین ترتیب جمع شوند.
۱۲/۴۵- قریب به ۱۰ هزار نفر در خیابان شاهرضا بهطرف تخت جمشید میخواهند بروند و شعار میدهند خمینی پیروز است.
ماشینهای ژاندارم هنوز نگذاشتهاند که متظاهرین بهطرف سفارت آمریکا بروند.
(ساعت ندارد)-وضع عمومی-از گلوبندک تا مسجد شاه و مقداری از ناصر خسرو دست پلیس است.بازار و سبزه میدان خلوت است.جمعیت در جلوی شمس العماره است.چند ماشین در جلوی شمس العماره آتش گرفته است.
۱۲/۵۰- در توپخانه؛سربازها سنگر بستند.جلوی روزنامه اطلاعات،اول خیابان نیز سنگر بستند.درب روزنامه اطلاعات،آتش زده شد.یک جیپ ارتش در جلوی روزنامه اطلاعات واژگون است.
در شهر ری تظاهرات شدیدی بوجود آمده.اتوبوسهای شرکت واحد از شهر ری حرکت نمیکنند و مردم را به شهر نمیآورند.
۱۵/۲۰- در انتهای خیابان سعدی و لالهزار،جمعیتی اجتماع نموده و پلیس و سربازان به آنها حمله نموده، لذا به کوچههای اتابک،بهار،و انتهای لالهزار جنوبی پناهنده شده و اجتماع کردهاند.قصد دارند چنانچه بتوانند به مرکز پلیس تهران در میدان توپخانه حمله کنند.
(ساعت ندارد)-در خیابان سعدی جنوبی حدود ۲۰۰۰ نفر جمع شدهاند و شعار «خمینی پیروز است» میدهند و مأمورین انتظامی فقط در محوطه توپخانه میباشند.
مأمورین انتظامی از خیابان سپه به پایین،راههایی را که به بازار ختم میشود،مسدود نموده از تردد افراد جلوگیری مینمایند.ضمنا تمام مغازههای خیابانهای فردوسی، سعدی،اسلامبول و نادری تعطیل است.
در اطراف میدانهای سنگلج،اعدام و توپخانه تیراندازی ادامه دارد و صدای تیر مرتبا بهگوش مسرسد.
۱۵/۳۰- عدهای از خرابکاران در خیابان شاپور،اول ارامنه اقدام به تظاهرات نمودند و قوای انتظامی مجبور به تیراندازی شد که در نتیجه دو کودک ۹ و ۱۸ ساله کشته شدند.
یکی از متظاهرین با خون کشتهشدگان در کنار مغازه خرازیفروشی طاهری-که در محل حادثه میباشد-نوشت:این خون دو کودک است.
۱۶/۲۰- اول خیابان ارامنه،بین مأموران انتظامی و متظاهرین تصادم و دو پسر بچه مورد اصابت گلوله واقع شدند که آنهارا با تاکسی بردند.
عدهای قریب به هزار نفر از کسبهء خیابان آذربایجان،کارون و قصر الدشت،پس از خراب کردن کارخانه پپسی کولا چوب به دست بهطرف قصر الدشت جنوبی حرکت و شعار میدهند مرگ بر شاه و زنده باد خمینی.
۱۷/۲۰- یک دسته از نظامیان در حدود قنات آباد تا میدان خیام اقدام به تفرقه جمعیتی که در این حدود آمادهء تظاهرات و خرابکاری بودند نمودند،در نتیجه تیراندازی یک بچه ۴ ساله و یک بچه ۸ ساله کشته شده و مردم برای اطلاع از وضع کشتهشدگان هر لحظه از منازل خارج میشوند ولی سربازان بشدت دفاع و حمله میکنند.
تأسیسات پپسی کولا،تأسیسات تعمیرگاه ثابت پاسال و کلیه مؤسساتی که مربوط به ثابت پاسال بوده و در غرب تهران واقع است،نابود شده و از بین بردهاند.ضمنا بطوری که از روزنامه اطلاعات کسب خبر شد،هم اکنون حکومت نظامی اعلام گردید:
در داخل دانشگاه،تظاهرات ادامه دارد.شعار پارچه با خون تهیه کردهاند:
دیکتاتور خون میریزد-مرگ بر دیکتاتور خونآشام
در سر پل چوبی یک ارابهء جنگی با فولکس واگنی تصادف کرد و فولکس را به پیادهرو پرت نمود.
۱۷/۴۰- در سهراه ژاله یک نفر که در حال عبور بود،هدف گلوله قرار گرفت.گلوله به مغزش اصابت کرد و فورا در سر کوچهء میر افضلی مرد.
تیر دیگری کمانه کرد و به پای یک دختر بچه ۹ ساله در صحن حیاط خانه اصابت کرد، پایش مجروح شد و به بیمارستان بردند.
۱۷/۵۰- قم-طبق اطلاع،جمع مقتولین تاکنون حدود ۲۲ نفر،مجروح ۳۶ نفر میباشد.تا این ساعت آرامش برقرار است.
۱۷/۵۵- مأموران نظامی به عدهای از متظاهرین در خیابان ناصر خسرو و مقابل عمارت تلگراف تهران،اقدام به تیراندازی نموده که در نتیجه دو نفر نیز به قتل رسیدند.
۱۸/۱۵- در میدان سپه ۴ تانک و تعدادی جیپ حامل بیسیم مستقرند و فعلا در نواحی میدان سپه آرامش برقرار است.
(ساعت ندارد)- در خیابانهای جنوب شهر تعدادی بچه که سن آنها از ۱۵ سال تجاوز نمیکند،جلوی ماشینهای دولتی را گرفته و با سنگ به این ماشینها حمله میکنند و به رانندگان تاکسی و سواری تذکر میدهند که چراغهای خود را روشن نمایند.در چند نقطه بر اثر تصادم ماشین مأموران انتظامی با این اطفال و پشتیبانی مردم از اطفال،زدوخوردهایی درگرفته و تعدادی حین تیراندازی زخمی شدهاند ولی تعداد تیرخوردگان و تلفات احتمالی نامعلوم است.
تاریخ:۱۶/۳/۴۲
آقای زمانی آمار پایین را از شخصی که خواسته بودید،داده است.
شفا-۱۹
رازی-۲۵
بیمارستان سینا-۱۰۰ عدد شاید کمی بیشتر
بازرگان-۱۸
پهلوی-۱
شیر و خورشید امدادی-نامعلوم ولی عدهاش زیاد است
خصوصی-نامعلوم.
تاریخ:۱۶/۳/۴۲
اطلاع رسیده حاکی است عدهای از آشوبگران قصد دارند اجساد کشتهشدگان حوادث امروز را ساعت ۵ بعد از ظهر به بازار آورده و پس از گردش دادن در بازار و خیابانها برای دفن به محل دیگری ببرند.
از:سمنان
به:تهران
تاریخ:۱۷/۳/۴۲
طبق اطلاع،مالکین و مخالفین،روز گذشته در دهات و قراء اطراف ورامین و پیشوا فعالیت نمودهاند.مردمی را که در تکایا و مجالس سوگواری مشغول عزاداری بودهاند، تحریک و به عنوان ابراز همدردی از آقای خمینی و آشوبگران به تهران اعزام دارند.
خبر واصله حاکی است که به همین نحو هم اقدام نموده و تعدادی از کشاورزان و اشخاص ماجراجو و فرصتطلب را حرکت داده که حوالی میدان خراسان مواجه با مأمورین انتظامی شده و تعداد زیادی از آنها به قتل رسیدهاند.
تاریخ:۱۸/۳/۴۲
ساعت ۱۱
اصفهان-بازار و قسمتی از مغازههای خیابانها چهارباغ،سپه وشاه تعطیل شده و تا این ساعت هیچ تظاهری به وقوع نپیوسته است.
تاریخ:۲۱/۳/۴۲
عناصر با سابقه تودهای از باداشت ملاها و جریان اخیر بسیار خوشحال هستند و میگویند سبب بدبختی و آوارگی تودهایها،همین آخوندها بودند که حالا خوب از آنها انتقام گرفته میشود.
اصفهان
تاریخ:۲۱/۳/۴۲
ساواک،ساعت ۹ صبح
۱- با تمام تلاشهایی که شده تا این ساعت بازار اصفهان و نجف آباد باز نشده ولی آمادهء باز شدن است.چند نفر هم باز کردهاند.
۲- آرامش برقرار است
از:تبریز
به:تهران
تاریخ:۲۱/۳/۴۲
به تبعیت از دستور صادرهء روحانیون و هماهنگی با بازار تهران،از امروز صبح بازار و کلیه مغازهها به استثنای نانواییها،قصابیها،داروخانهها و چند قهوهخانه بکلی تعطیل است.اتوبوسها و تاکسیها مشغول کار میباشند.سه نفر از وعاظ ناراحت که سوابق و اعمال آنان در گزارشات تقدیمی قبل به عرض رسیده در اثر تحریکات و فعالیتهای مضره و در اجرای دستورات صادره،ناگزیر دستگیر و به مرکز اعزام خواهند شد.مأمورین انتظامی با همکاری افراد تقویتی لشکر،در نقاط حساس شهر مستقر بوده و اکنون حادثهای در شهر و سایر نقاط استان،روی نداده است.
——————————–
منبع: مجله پانزده خرداد – فروردین و اردیبهشت ۱۳۷۰- ویژه نامه