راز استواری امام (ره) در برابر دشمن

بازخوانی مکتب روح الله>> عقلانیت امام^(ره)– بخش دوم

راز استواری امام^(ره) در برابر دشمن

 از مظاهر عقلانیت امام^(ره)، عدم انعطاف او در مقابله ی با دشمن بود. امام^(ره) سرسختی شگرفی در مقابله ی با دشمن مهاجم داشت؛ به گونه ای که در جایی فرمودند اگر آمریکا و اسرائیل لااله الّا الله هم بگویند، ما قبول نداریم؛ چراکه آنها می خواهند سر ما کلاه بگذارند. سرسختی امام^(ره) در دشمنی با آمریکا تا این حد بود. رهبر معظّم انقلاب راجع به این خصلت امام^(ره) می فرمایند: «امام به دشمن اعتماد نکرد. بعد از آنکه دشمن ملّت ایران و دشمن این انقلاب را درست شناخت، در مقابل او مثل کوه ایستاد. آن کسانى که خیال کردند و خیال می کنند عقل اقتضا می کند که انسان گاهى در مقابل دشمن کوتاه بیاید، امام درست نقطه‌ى مقابل این تصور حرکت کرد. عقلانیت امام و آن خرد پخته‌ى قوام‌یافته‌ى این مرد الهى، او را به این نتیجه رساند که در مقابل دشمن، کمترین انعطاف و کمترین عقب‌نشینى و کمترین نرمش، به پیشروى دشمن مى‌انجامد. در میدان رویارویى، دشمن از عقب‌نشینى طرف مقابل، دلش به رحم نمى‌آید. هر یک قدم عقب‌نشینى ملّت مبارز در مقابل دشمنان، به معناى یک قدم جلو آمدن دشمن و مسلّط شدن اوست.»[۱]

در نحوه ی مقابله ی امام^(ره) با دشمن، می توان چندین مؤلفه و راهبرد خاص را برشمرد:

۱) نهراسیدن از تنهایی در مبارزه: امام^(ره) هیچ گاه از قلّت نیروهای جبهه ی خودی و کثرت دشمنان نگران نشد و با قاطعیت اعلام کرد که: «تکلیف ماها را حضرت سیّدالشهدا معلوم کرده است؛ در میدان جنگ از قلّت عدد نترسید، از شهادت نترسید. هر مقدار که عظمت داشته باشد مقصود و ایده ی انسان، به همان مقدار باید تحمل زحمت بکند.»[۲] «قدرت ها و ابرقدرت ها و نوکران آنان مطمئن باشند که اگر خمینى یکه و تنها هم بماند به راه خود که راه مبارزه با کفر و ظلم و شرک و بت پرستى است ادامه مى‏ دهد و به یارى خدا در کنار بسیجیان جهان اسلام، این پابرهنه‏ هاى مغضوب دیکتاتورها، خواب راحت‏ را از دیدگان جهانخواران و سرسپردگانى که به ستم و ظلم خویشتن اصرار مى‏ نمایند، سلب خواهد کرد.»[۳] «اگر صد میلیون آدم، اگر تمام مردم دنیا یک طرف بودند و شما دیدید که همه ی آنها حرفى مى‏ زنند که بر خلاف حکم قرآن است بایستید و حرف خدا را بزنید، ولو اینکه تمام بر شما بشورند.»[۴] «اگر تمام جهان علیه من قیام کنند، دست از حق و حقیقت برنمی‌دارم.»[۵] «بعد از آنکه ما اتکایمان به خداى تبارک و تعالى است و بر حق هستیم و دنبال حق هستیم دیگر از چه بترسیم؟ از شهادت نمى‏ ترسیم.»[۶]

۲) به کارگیری سیاست تهاجمی به جای سیاست تدافعی: امام^(ره) از موضع ضعف در مقابل دشمن سخن نمی گفت. همیشه درصدد نشان دادن قدرت اسلام و مسلمین به دشمن بود. امام^(ره) منتظر تهاجم دشمن نمی ماند؛ بلکه به شیوه ی بازدارنده، مواضع مقتدرانه ی انقلاب را به جهان کفر و استکبار اعلام می کرد تا کسی جرأت تعرض و تجاوز به نظام اسلامی را نکند. «ما با تمام قدرت در مقابل آمریکا مى‏ ایستیم و از هیچ نیرویى ترس نداریم.»[۷] «ما آمریکا را خوب درک کرده ایم و فهمیده ایم که می توانیم در مقابلش بایستیم… و او را از پای درخواهیم آورد. ما آمریکا را در منطقه شکست خواهیم داد.»[۸] «ما مى‏ گوییم تا شرک و کفر هست، مبارزه هست و تا مبارزه هست، ما هستیم. ما بر سر شهر و مملکت با کسى دعوا نداریم. ما تصمیم داریم پرچم «لا اله الّا اللَّه» را بر قلل رفیع کرامت و بزرگوارى به اهتزاز درآوریم.»[۹] «ما تا آخرین قطره ی خون خویش با آنان(مستکبرین) شدیداً مى‏ جنگیم؛ چرا که مرد جنگیم. ما انقلابمان را به تمام جهان صادر مى‏ کنیم؛ چرا که انقلاب ما اسلامى است. و تا بانگ لا اله الا اللَّه و محمّد رسول اللَّه بر تمام جهان طنین نیفکند مبارزه هست. و تا مبارزه در هر جاى جهان علیه مستکبرین هست ما هستیم.»[۱۰] ایشان به مسئولان و مردم توصیه فرمودند: «همیشه با بصیرت و با چشمانى باز به دشمنان خیره شوید و آنان را آرام نگذارید که اگر آرام گذارید، لحظه‏ اى آرامتان نمى‏ گذارند.»[۱۱] «مسلمانان جهان با همراهى نظام جمهورى اسلامى ایران عزم خود را جزم کنند تا دندان هاى آمریکا را در دهانش خرد کنند و نظاره‏ گر شکوفایى گل آزادى و توحید و امامت جهان نبى اکرم باشند.»[۱۲] «من به تمام دنیا با قاطعیت اعلام مى‏ کنم که اگر جهانخواران بخواهند در مقابلِ دین ما بایستند، ما در مقابل همه ی دنیاى آنان خواهیم ایستاد و تا نابودى تمام آنان از پاى نخواهیم نشست.‏»[۱۳] «من با اطمینان مى‏ گویم: اسلام ابرقدرت ها را به خاک مذلّت مى‏ نشاند، اسلام موانع بزرگ داخل و خارج محدوده ی خود را یکى پس از دیگرى برطرف و سنگرهاى کلیدى جهان را فتح خواهد کرد.»[۱۴] «درصدد گسترش نفوذ اسلام در جهان و کم کردن سلطه ی جهانخواران بوده و هستیم… ما درصدد خشکانیدن ریشه‏ هاى فاسد صهیونیزم، سرمایه دارى و کمونیزم در جهان هستیم.»[۱۵]

این قاطعیت امام^(ره) در برابر دشمنان، از یک سو امّت حزب الله را در مبارزه، ثابت قدم و استوارتر می کرد و از سوی دیگر موجب ترس و احتیاط دشمن در تحرکاتش می شد. همین شور و خروش امام^(ره) بود که بسیجیان را همچون پاره های فولاد و کوه هایی استوار، بار آورد و حضور جوانان را در جبهه های جنگ پررنگ تر کرد.

۳) اعتقاد به نصرت الهی و پیروزی قطعی: امام^(ره) به آیه ی کریمه ی «وَلَیَنصُرَنَّ اللَّهُ مَن یَنصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِیٌّ عَزِیزٌ»[۱۶] ایمان داشت. مطمئن بود که اگر دین خدا را یاری کند، بی تردید و قطعاً خدای متعال نصرت خواهد کرد. ایشان پیروزی نهایی را صرفاً پیروزی ظاهری و مادی در دنیا قلمداد نمی کرد؛ بلکه پیروزی نهایی را در گرو ادای تکلیف الهی می دانست: «راهی جز مبارزه نمانده است، و باید چنگ و دندان ابرقدرت ها و خصوصاً آمریکا را شکست، و الزاماً یکی از دو راه را انتخاب نمود: یا شهادت یا پیروزی؛ که در مکتب ما هر دوی آنها پیروزی است.»[۱۷]

۴) عدم نرمش و سستی در مقابل دشمن: امام^(ره) در تمام عمر بابرکت خود، هیچ گاه اهل تحمّل زور و کوتاه آمدن در مقابل دشمن نبود. چند ماه پیش از پیروزی انقلاب طی مصاحبه ای در پاسخ این سؤال خبرنگار تلویزیون سوئد که پرسید«شاه حاضر به عقب نشینی ها و نرمش هایی است. او زندانیان سیاسی را آزاد ساخته است. آیا حضرت آیت الله می توانند نقشی برای شاه در یک دولت با آزادی های بیشتر بپذیرند؟» امام^(ره) فرمودند: «ملّت حاضر نیست که شاه باشد. هر قدر هم که عقب نشینی کند، با جنایت هایی که نسبت به ملّت و کشور کرده است، قابل پذیرش نیست؛ نه خودش و نه سلسله اش. باید این سلسله منقرض شود.»[۱۸] امام^(ره) به هیچ وجه اعتقادی به تعامل و مدارا کردن با دشمن نداشت و اهل آرام گذاشتن دشمن نبود: «همیشه با بصیرت و با چشمانى باز به دشمنان خیره شوید و آنان را آرام نگذارید که اگر آرام گذارید، لحظه‏ اى آرامتان نمى‏ گذارند.»[۱۹] در جریان پذیرش قطعنامه ۵۹۸ نیز امام^(ره) کوتاه نیامد؛ بلکه به تعبیر خود ایشان، این تصمیم فقط برای تشخیص مصلحت بود و ایشان به خاطر برخی مسائل داخلی و کوتاهی خواص، مجبور به اخذ این تصمیم تلخ و ناگوار شدند. امام خامنه ای راجع به این مسأله می فرمایند: «امام ایستادگی کرد. قطعنامه را هم که امام قبول کرد، به خاطر این فشارها نبود. قطعنامه از طرف امام، به خاطر فهرست مشکلاتی بود که مسؤلین آن روزِ امور اقتصادی کشور مقابل روی او گذاشتند… امام مجبور شد و قطعنامه را پذیرفت. پذیرش قطعنامه، به خاطر ترس نبود؛ به خاطر هجوم دشمن نبود؛ به خاطر تهدید آمریکا نبود؛ به خاطر این نبود که آمریکا ممکن است در امر جنگ دخالت کند. چون آمریکا قبل از آن هم در امر جنگ دخالت می کرد. وانگهی؛ اگر همه ی دنیا در امر جنگ دخالت می کردند، امام^{(رضوان الله علیه)} کسی نبود که رو برگرداند، برنمی گشت. آن، یک مسأله ی داخلی بود؛ مسأله ی دیگری بود.»[۲۰]

امام^(ره) راجع به دشمنی آمریکا با اسلام و ملّت ایران، هیچ شکی نداشتند و فرمودند که آمریکا در رأس مفاسد همه ی عالم است. متأسفانه در دوره ی اصلاحات، برخی ها مدام تکرار می کردند که دشمنی آمریکا با ملّت ایران، توهّم است! شما توهّم توطئه دارید! و … . امام خامنه ای در پاسخ به این عده فرمودند: «خیلى خوب؛ کسانى که دلشان مى‏ خواهد چشم خودشان را روى هم بگذارند و بگویند إن‏شاءالله گربه است، بگذارند؛ اما واقعیت که عوض نمى‏ شود. وجود دشمن، با به خواب رفتن من و شما که از بین نمى‏ رود… با ندانستن ما، یا خود را به ندانستن زدن، دشمن از دشمنىِ خود دست برنمى‏ دارد.»[۲۱]

بحمدالله پس از امام^(ره) نیز رهبر معظّم انقلاب با اقتدار و قاطعیت تمام، این مشی امام را ادامه دادند. سرسختی امام خامنه ای^{(مدظله العالی)} در مقابل دشمنان اسلام به حدّی رسید که بنیاد آمریکایی کارنگی “carnegie” طی مقاله ای با عنوان” Reading Khamenei: The World View of Iran’s Most Powerful Leader “ راجع به عدم نرمش و سازش حضرت آیت الله خامنه ای نوشت: «آیت الله خامنه ای هرگز توافقی را که متضمن قبول عقب نشینی یا پذیرفتن شکست باشد، نخواهند پذیرفت. ایشان حتی در برابر اعمال فشار هم تن به مصالحه نخواهند داد. آقای خامنه ای عمیقاً باور دارد سازش در برابر فشار نتیجه معکوس می دهد و به افزایش اعمال فشار منجر می شود.»

۵) تبیین خطر دشمن علیه اسلام: امام^(ره) برای مردم روشن کردند که این دشمنان، کمر به نابودی اسلام بسته اند و می خواهند شما را از اسلام برگردانند؛ لذا در این موقعیت، درنگ جایز نیست. ایشان فرمودند: «آمریکا و شوروى در کمین نشسته‏ اند، و تا نابودى کاملتان از شما دست بر نخواهند داشت.»[۲۲] «خطر آمریکا به حدّى است که اگر کوچکترین غفلتى کنید نابود مى‏ شوید. هر دو ابرقدرت، کمر به نابودى ملل مستضعف بسته‏ اند و ما باید از مستضعفین جهان پشتیبانى کنیم.»[۲۳] «به گفته ی قرآن کریم، هرگز دست از مقاتله و ستیز با شما بر نمی دارند، مگر اینکه شما را از دینتان برگردانند.»[۲۴] ««جَهِّزُوا أنفُسَکُم بِالصَّلاحِ و السِّلاحِ» نهراسید، که نمى‏ هراسید، کمربندهاتان را محکم کنید. اى آزادگان و احرار بپاخیزید. قدرت هاى بزرگ شرق و غرب مى‏ خواهند شما را در زیر چکمه‏ ها و چنگال هاى کثیف و خونین خود خُرد کنند که حتى آخ هم نگویید. امروز روز مقاومت است. چنان بر آمریکا و استکبار غرب سیلى زنید که برق آن چشمان استکبار شرق را کور کند. امروز روز درنگ نیست. روز جنگ است. روز احقاق حق است. و حق را باید گرفت. و انتظار آنکه جهانخواران ما را یارى کنند، بی حاصل است.»[۲۵]

۶) شکستن ابهت دشمن در نظر مردم: امام^(ره) علی رغم گوشزد نمودن خطر دشمن، اما در عین حال ابهت پوشالی آنها را نزد مردم، خرد می کرد و توطئه های آنها را – به شرط مقاومت و هوشیاری مردم- بی فایده می دانست. «آمریکا عاجز از این است که دخالت نظامى در اینجاها بکند. اگر آنها مى‏ توانستند دخالت نظامى بکنند، شاه را نگه مى‏ داشتند… جوان ها هم مطمئن باشند که آمریکا هیچ غلطى نمى‏ تواند بکند.»[۲۶] «ما نه از اقدام نظامى مى‏ ترسیم و نه از محاصره اقتصادى‏… ما مرد جنگیم، ما مرد مبارزه هستیم‏.»[۲۷]

۷) جنگ و تقابل عقیدتی: کشورها در طول تاریخ، دائماً در حال جنگ و مبارزه با یکدیگر بوده اند. دلایل این جنگ ها، عمدتاً دلایل مادی، کشورگشایی، غارت منابع، استعمار و استثمار و… بوده است. اما جنگی که امام^(ره) از آن سخن می گفت و از دوران آدم^{(علیه السلام)} تاکنون در جریان است و امروز نیز طرفین آن، جبهه ی اسلام و جبهه ی کفر می باشند، با سایر جنگ ها متفاوت است. این جنگ بر سر اعتقادات است، جبهه ی کفر در صدد زدن ریشه ی اسلام است؛ در حقیقت جنگ بین “اهل ولایت الله” و “اهل ولایت شیطان” است. امام^(ره) در این باره تأکید داشتند که: «این منازعه بین ما و آمریکا نیست، بین اسلام است و کفر. چنانچه غلبه کنند خداى نخواسته اینها بر نهضت ما- که نخواهند کرد- این غلبه، غلبه ی بر اسلام است. غلبه ی بر مسلمین است.»[۲۸] «جنگ ما جنگ حق و باطل بود و تمام شدنى نیست، جنگ ما جنگ فقر و غنا بود، جنگ ما جنگ ایمان و رذالت بود و این جنگ از آدم تا ختم زندگى وجود دارد.»[۲۹] «جنگ امروز ما، جنگ با عراق و اسرائیل نیست؛ جنگ ما، جنگ با عربستان و شیوخ خلیج فارس نیست؛ جنگ ما، جنگ با مصر و اردن و مراکش نیست؛ جنگ ما، جنگ با ابرقدرت هاى شرق و غرب نیست؛ جنگ ما، جنگ مکتب ماست علیه تمامى ظلم و جور؛ جنگ ما جنگ اسلام است علیه تمامى نابرابری هاى دنیاى سرمایه دارى و کمونیزم؛ این جنگ، جنگ اعتقاد است، جنگ ارزش هاى اعتقادى- انقلابى علیه دنیاى کثیف زور و پول و خوشگذرانى است‏.»[۳۰] «جنگ ما جنگ عقیده است، و جغرافیا و مرز نمى‏ شناسد. و ما باید در جنگ اعتقادیمان بسیج بزرگ سربازان اسلام را در جهان به راه اندازیم.»[۳۱]

۸) احیای امّت اسلامی، وحدت مسلمین جهان و حضور همه­ ی اقشار مردم در میدان مبارزه: امام^(ره) منادی بزرگ وحدت در قرن معاصر بود. ایشان دلیل بی نتیجه بودن مبارزات برخی گروه های اسلامی در نقاط مختلف جهان را عدم وجود اتحاد و یکپارچگی در میان آنها می دانست و به شدت از هر حرکت تفرقه انگیزی بین شیعه و سنّی نهی می کرد. بارها این جمله ی معروف ایشان را شنیده ایم که فرمود: «اگر مسلمین مجتمع بودند، هرکدام یک سطل آب به اسرائیل مى‏ ریختند، او را سیل مى‏ برد.»[۳۲] امام خامنه ای نیز در توصیه به انقلابیون مصر و تونس فرمودند: «سلاح مهم ملّت‌ها در مواجهه با ابرقدرت‌ها و حکّام مزدور، اتّحاد و یکپارچگی آن‌ها است. دشمن شما تلاش می‌کند با انواع ترفندها یکپارچگی شما را از بین ببرد. اتّحاد خود را بر محور دین و نجات کشور از شرّ مزدوران دشمن، حفظ کنید: «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّـهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا»»[۳۳] امام^(ره) همچنین معتقد بود که باید همه ی اقشار مردم در میدان سیاست و عرصه ی مبارزه با دشمن حضور داشته باشند و آنها را تشویق به ظلم ستیزی و مبارزه با دشمنان اسلام و پرهیز از انزوا و گوشه گیری می کرد.

۹) جذب ضعفا و پابرهنگان به جبهه­ ی اسلام: امام^(ره) همواره اعلام فرمود که هر نقطه ی عالم که مظلومی باشد، ما نسبت به او مسئولیم و غصه ی او را داریم. هدف عالی ایشان، رهایی تمام مستضعفان جهان بود: «ما شریک غم همه ی مظلومین جهان هستیم.»[۳۴] «ما باید در ارتباط با مردم جهان و رسیدگى به مشکلات و مسائل مسلمانان و حمایت از مبارزان و گرسنگان و محرومان با تمام وجود تلاش نماییم و این را باید از اصول سیاست خارجى خود بدانیم.»[۳۵] «من امیدوارم که یک حزب به اسم «حزب مستضعفین» در تمام دنیا به وجود بیاید و همه ی مستضعفین با هم در این حزب شرکت کنند و مشکلاتى که سر راه مستضعفین است از میان بردارند، و قیام در مقابل مستکبرین و چپاولگران شرق و غرب کنند.»[۳۶] امام^(ره) اینگونه مستضعفان عالم را ضمن قرار دادن در کنف حمایت و پناه اسلام، به قیام و مبارزه در مقابل جبهه ی کفر تحریک کرد.

۱۰) ایمان و اراده ی مردم؛ شرط پیروزی: همه ی این موارد مذکور، بستگی به ایمان و توکل مردم به خدا و همّت و اراده ی خود آنها دارد. اگر تمام ابرقدرت های جهان با تمام قوایشان جمع شوند، نمی توانند در مقابل اراده ی عمومی ملّت ها ایستادگی کنند. خوشبختانه ملّت ها به قدرت خود پی برده اند و امروز شاهد به بارنشستن عزم و اراده ی آنها هستیم. بیداری اسلامی منطقه ناشی از همین ایمان و اراده ی ملّت هاست. «ما افتخار مى‏ کنیم که در این نبرد طولانى و نابرابر فقط با تکیه بر سلاح ایمان و توکل بر خداى بزرگ و دعاى بقیه اللَّه^{(عجل اللَّه تعالى فرجه)} و اعتماد به نفس و همّت دلاور مردان و شیرزنان صحنه ی کارزار به پیروزى رسیده ‏ایم.»[۳۷]

امام خامنه ای نیز در توصیه به انقلابیون بیداری اسلامی منطقه فرمودند: «در هر قیام مردمی، جنگ واقعی بین اراده‌ها است. هر طرفی که مصمّم‌تر باشد و سختی‌ها را تحمّل کند پیروز قطعی است. قرآن به ما می‌آموزد که: «إنّ الَّذینَ قالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ استَقامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیهِمُ المَلائِکَه ألَّا تَخافُوا وَ لا تَحزَنُوا وَ أبشِرُوا بِالجَنَّهِ الَّتی کُنتُم تُوعَدونَ» و به پیامبرش می‌فرماید: «فَلِذلِکَ فَادعُ وَاستَقِم کَما اُمِرتَ وَ لا تَتَّبِع أهواءَهُم» دشمن می‌کوشد با زور و فریب، اراده‌ی شما را تضعیف کند. مراقب باشید اراده‌ی شما سست نشود.»[۳۸]

۱۱) تفکیک بین ملّت ها و دولت ها: در ابتدای تجاوز رژیم بعث عراق به ایران، امام سعی می کند با استفاده از قدرت نرم خود ملت عراق را از دولت صدام حسین جداسازی کند و خطاب خود را صدام حسین قرار دهد. با یک استراتژی مناسب و بهره گیری از جریان اندیشه ای که معتقد به امت جهانی اسلام است؛ یک وفاق بین ملت عراق و ایران شکل می دهد و شکافی را درون سیستم عراق ایجاد می کند.

۱۲) ساخت و ارائه ی حکومت الگو: امام^(ره) صدور و انتقال پیام انقلاب اسلامی را از مجرای تبلیغ و الگوسازی نظام جمهوری اسلامی دنبال می کرد و می فرمود: «ما که می گوییم می خواهیم انقلاب صادر بشود، نمی خواهیم با شمشیر باشد، بلکه می خواهیم با تبلیغ باشد.» نظام جمهوری اسلامی بدون اتکا و وابستگی فکری و مکتبی به بلوک های شرق و غرب، حرفی تازه و شیوه ای نو را در جهان مطرح کرد که براساس معنویت و تعالیم دینی و وحیانی است که همین امر موجب ماندگاری، اثرگذاری و نفوذ این نظام الهی در دل های مردم دنیا و الگوگیری بسیاری انقلابیون در سرتاسر جهان شده است.

همان طور که رهبر معظّم انقلاب فرمودند، باید همه ی ابعاد مکتب امام^(ره) را در کنار هم دید؛ هم عقلانیت، هم معنویت و هم عدالت. پرداختن به بعد عقلانیت بدون در نظر گرفتن ابعاد دیگر، موجب انحراف است. البته ممکن است برخی اشخاص یا جریانات در بعد عقلانیت دچار آسیب و انحراف شوند. امام خامنه ای راجع به این آسیب ها و انحراف ها می فرمایند: «اگر کسى یا جریانى بخواهد به نام عقل‌گرایى، از ارزش هاى اسلامى و انقلابى عدول کند، این انحراف است. اگر کسى بخواهد به وسیله‌ى عقل‌گرایى، در مقابل دشمن بى‌تقوایى به خرج بدهد، وابستگى به وجود بیاورد، این انحراف است، این خیانت است. آن عقلانیتى که در مکتب امام بزرگوار ما هست، اقتضا نمی کند که ما از خدعه‌ى دشمن غافل شویم، از کید او غافل شویم، از نقشه‌ى عمیق او غافل شویم، به او اعتماد کنیم، در مقابل او کوتاه بیاییم. هرچه که انسان در مقابل دشمن کوتاه بیاید، پشتوانه‌ى عظیم معنوى در درون کشور و درون ملّت را از دست خواهد داد.»[۳۹]

به قلم میلاد ولیان

—————————-